Dla hodowców bydła sezon wycieleń jest ulubionym czasem w roku. Niekiedy jednak może oznaczać dodatkową pracę, szczególnie gdy u noworodków pojawiają się problemy zdrowotne. Bez względu na szerokość geograficzną czy klimat, w otoczeniu mogą znajdować się chorobotwórcze mikroorganizmy, stanowiące wyzwanie dla ich organizmu. Cielęta rodzą się praktycznie bez odporności. U bydła ciała odpornościowe nie przechodzą przez łożysko do płodu, dlatego siara jest jedynym ich źródłem dla noworodków. Przychodzą na świat ze znikomą ilością immunoglobulin (3%), niewystarczającą do zbudowania odporności biernej. Pijąc siarę, cielak nabiera odporności na okres, kiedy jego organizm nie może jeszcze samodzielnie wytworzyć przeciwciał. Ilość immunoglobulin u cieląt nie zależy bowiem od poziomu tej frakcji białkowej w surowicy krwi matek.
Cielę powinno spożyć siarę w ciągu dwóch pierwszych godzin życia, gdyż zawartość ciał odpornościowych wraz z upływem czasu zmniejsza się. Hodowca powinien w tym czasie doglądać cielęcia, aby na wypadek powikłań szybko zareagować, podstawiając osłabione cielę pod wymię matki. Pobranie siary na czas warunkuje obniżenie procent śmiertelności noworodków.
Prawdopodobnie większość schorzeń pojawiających się u cieląt, wiąże się z niedostatecznym lub zbyt późnym pobraniem siary. Siara wpływa również długoterminowo na zdrowie, wzrost i wydajność zwierzęcia.
SIARA JEST PIERWSZYM, NATURALNYM I NIEZASTĄPIONYM POKARMEM DLA NOWORODKÓW W PIERWSZYCH DNIACH ŻYCIA
To swoista wydzielina gruczołu mlekowego, o dużej lepkości, żółtawej barwie i gorzkawym smaku, występująca przez kilka dni po porodzie. Nowonarodzone cielęta, pozbawione siary, przeważnie giną lub gorzej się chowają i łatwiej zapadają na różne choroby, np. zapalenie płuc czy biegunki. Siara ma właściwości przeczyszczające i przyczynia się do szybszego wydalenia smółki z przewodu pokarmowego. Cielę wypija około 4-6 kg siary dziennie. Wydzielanie siary kończy się w trzeciej dobie po wycieleniu, choć ciała odpornościowe można znaleźć jeszcze w mleku w 7 dobie i później.
SKŁAD SIARY ODPOWIADA POTRZEBOM POKARMOWYM NOWONARODZONEGO CIELAKA
Zawiera ona dużo lekkostrawnych składników pokarmowych i zwiększoną ilość minerałów, witamin i przeciwciał. Wysoka koncentracja składników odżywczych w siarze przeznaczona jest do zaspokojenia zapotrzebowania młodego, intensywnie rosnącego organizmu oraz dostarczenia niezbędnej energii. Organizm krowy matki magazynuje te zasoby w czasie ciąży i uruchamia na krótko przed porodem.
WPŁYW JAKOŚCI SIARY NA WZMACNIANIE ODPORNOŚCI CIELĄT
Siara dobrej jakości zawiera w jednym litrze 50–100 g immunoglobulin. Jakość siary bezpośrednio wpływa na jej gęstość. U krów rasy hereford siara jest bogatsza w immunoglobuliny, niż u krów ras mlecznych, u których z kolei siary jest więcej, ale słabszej jakości.
SIARA W PROCESIE ODCHOWU CIELĄT RASY HEREFORD
Koncentracja immunoglobulin uzależniona jest od pory roku oraz sposobu żywienia krów. Z badań wynika, że surowica krwi cieląt urodzonych wczesną wiosną jest o połowę mniej zasobna w gammaglobuliny w porównaniu do jesiennych cielaków.
W stadach mięsnych żywienie i odchów cielaków różni się od sposobu ich odchowu w stadach mlecznych. Cielaczki ras mięsnych hereford są utrzymywane przy swoich mamkach, a podczas odchowu wypijają całość mleka produkowanego przez krowę w laktacji. Wartość odżywcza siary i mleka mamek, warunki utrzymania krów w czasie cielenia oraz poprawne postępowanie z noworodkiem decyduje o wynikach odchowu i statusie zdrowotnym cielaczków.
ŻYWIENIE KROWY CIELNEJ A GĘSTOŚĆ ODŻYWCZA SIARY
Jeśli w ciągu ostatnich miesięcy cielności krowa nie otrzymuje dostatecznych ilości witamin A, D i E z pożywieniem, wówczas siara również będzie w nie uboga. Niedobór zwłaszcza witaminy A może mocno wpłynąć na zdrowie cieląt.
SKŁADNIKI I WŁAŚCIWOŚCI MLEKA
Mleko jest podstawowym pokarmem wszystkich młodych ssaków, ze względu na zawartość niezbędnych do życia i rozwoju składników odżywczych. Wydzielanie mleka zaczyna się około 3 – 4 doby po porodzie. Mleko jest łatwo strawne i cechuje się wysoka przyswajalnością składników odżywczych. Białka mleka są zbudowane z 20 aminokwasów (w tym niezbędnych do życia i wzrostu aminokwasów egzogennych). Ponadto zawiera witaminy, enzymy i śladowe substancje mineralne. W mleku znajdują się wszystkie witaminy, a wyjątkowo zasobne jest w ryboflawinę i kwas pantotenowy. Zawartość witamin w mleku, a w szczególności witaminy A, zależy w dużym stopniu od sposobu utrzymania i żywienia krowy matki. Jeśli krowa przebywa regularnie na słońcu, a jej pasza jest zasobna w karoteny, wówczas zawartość witaminy A będzie wysoka (nawet do 0,2 mg w 100 ml). Białko mleka składa się z albuminy, globuliny i kazeiny. Kazeina ścina się przy zakwaszeniu lub gdy jest poddana działaniu podpuszczki. Stanowi około 80% białka w mleku. 14,3 % białka stanowi laktoalbumina a globulina 5,7% białka. Tłuszcz mleczny występuje pod postacią drobnych, łatwo trawionych, kuleczek tworzących emulsję. Cukier mleczny – laktoza łatwo ulega fermentacji mlekowej. W popiele najwięcej jest potasu, fosforu, wapnia oraz sodu, najmniej zaś żelaza, miedzi i manganu.
Ze względu na małą pojemność trawieńca, cielęta maja ograniczoną zdolność pobierania większych objętości mleka.
Równie mocno na zdrowie i rozwój cielęcia wpływa jak najczęstsze przebywanie na słońcu. Promieniowanie słoneczne pobudza komórki ciała do wytwarzania witaminy D, która wpływa na proces budowy kości i prawidłowy rozwój organizmu. Wielu specjalistów twierdzi, że zwierzęta, które w okresie cielęcym nie miały odpowiedniej ilości światła, mogą częściej zapadać na zaleganie poporodowe.
Warto podkreślić, że moment narodzin jest kluczowym wydarzeniem w życiu zarówno krowy jak i cielaka. W tym czasie powstaje między nimi specyficzna więź, od której zależy w dużej mierze późniejszy odchów cielęcia. Dobrze jest w tym czasie zadbać o to, by zwierzęta miały spokój. W przypadku herefordów utrzymywanych w systemie wolnym ma to szczególne znaczenie, gdyż dzięki takiej więzi zwierzęta mogą łatwo się odnaleźć (głównie dzięki zapamiętaniu zapachów, ale także umaszczenia). Hodowcy bydła mięsnego powinni pamiętać o znaczeniu tej więzi.
Autor: Katarzyna Nitka
Literatura:
Jasiorowski H., Horn A., Plesnik J., Schwark H. J., Użytkowanie bydła, Warszawa 1972.
Wawrzyńczak S., Kamiński S., Kościński F., Nowoczesne metody opasania bydła, Warszawa 1978.
Burgstaller G., Praktyczne żywienie bydła., Warszawa 1985.
Kaczmarek A., Opas bydła, Warszawa 1978.
Ruszczyc Z., Żywienie zwierząt i paszoznawstwo, Warszawa 1983.
Adamek S., Zadbaj o poprawny odchów cieląt: rasy mleczne i mięsne [on line:] www.agrofakt.pl [dostęp: 02.03.2020].
Bilik K., Żywienie cieląt przeznaczonych na opas, [on-line:] www.portalhodowcy.pl [dostęp: 04.03.2020].
Smith T., Colostrum: The First Line of Defence. [on-line:] www.hereford.org [dostęp: 02.03.2020].
Zimecki M., Artym J., Właściwości terapeutyczne białek i peptydów z siary i mleka, Postepy Hig Med Dosw. 2005; 59: 309-323.